Aubrey Beardsley / Όμπρεϊ Μπίρντσλι: τολμηρός, συγκλονιστικά αισθαντικός, ερωτικός, γοητευτικός και με εκατοντάδες ανατρεπτικές εικονογραφήσεις στην μόλις 6χρονη καριέρα του, καθώς πεθαίνει 25 ετών από φυματίωση.
Ο χαρισματικός εικονογράφος του Αισθητισμού συνεχίζει να μας μαγεύει χτυπώντας τον αισθησιασμό μας στο… μαύρο! Οι γραμμές και τα υπέροχα σχέδιά του με το σκοτεινόμελάνι του συγκλόνισαν το Λονδίνο στα τέλη της βικτοριανής εποχής και του 19ου αιώνα. Από τα 7 του χρόνια φυματικός, παθιάστηκε με την μουσική αλλά τον κέρδισε το σκίτσο και το σχέδιο. Οι πλούσιες εικόνες του έφερναν τον αέρα της κομψότητας της Art Nouveau (Αρ Νουβό), με γοητευτικά ανατρεπτικές και ερωτικές σκηνές. Τα κομψά, χιουμοριστικά, κάποιες φορές αλλόκοτα και με ελικοειδείς γραμμές μαυρόασπρα σχέδιά του τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο για το ξεχωριστό του στυλ. Η λαμπρή καριέρα του διακόπηκε από τον πρόωρο θάνατό του από φυματίωση.
* Το 2020 απολαύσαμε εν μέσω πανδημίας μάλιστα, μια μεγάλη έκθεση στην Tate Britain του Λονδίνου με τίτλο το όνομά του, που μας έβαλε βαθιά, στην ερωτική ατμόσφαιρα και την αισθητική ελευθερία των γραμμών του
Ο Αισθητισμός (Aestheticism), υπήρξε κίνημα στα τέλη του 19ου αιώνα στη Βρετανία, το οποίο συνδέθηκε με την τέχνη και την λογοτεχνία, υποστηρίζοντας την λατρεία της ομορφιάς. Απετέλεσε ένα είδος διαμαρτυρίας κατά της ιδέας, ότι η τέχνη πρέπει να υπηρετεί κάποιον απώτερο σκοπό και να έχει ρομαντικές ρίζες.
Οι Άγγλοι αισθητιστές δημιούργησαν με μοναδικό σκοπό το “ωραίο” χωρίς ηθικούς ή ωφελιμιστικούς λόγους ύπαρξης, σε αντίθεση με τις επικρατούσες απόψεις της εποχής τους, οι οποίες ερμήνευαν το έργο τέχνης βάσει ηθικών και παιδευτικών αξιών. Δηλαδή, οι καλλιτέχνες διεκδίκησαν την ελευθερία της έκφρασης, διακηρύσσοντας ότι η τέχνη, ως αυτόνομη αξία θα έπρεπε να αναδεικνύει το έργο ως στοιχείο ομορφιάς και να εκτιμάται η αισθητική απόλαυση του δημιουργήματος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν το ηθικό νόημα του.
Εικαστικοί και συγγραφείς της εποχής επηρεάστηκαν μεταξύ άλλων και από τον Walter Horatio Pater (1839 – 1894) Άγγλο δοκιμιογράφο, κριτικό τέχνης και λογοτεχνίας, αλλά και συγγραφέα φαντασίας, ο οποίος θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους και βασικότερους θεωρητικούς εκφραστές του δόγματος “art for art's sake”(η Τέχνη για χάριν της Τέχνης), το οποίο απετέλεσε και το βασικό μότο του κινήματος του Αισθητισμού.
Ήδη είχε προηγηθεί χρονικά στο τέλος της δεκαετίας 1830 – 1840 η ίδρυση της Προραφαηλιτικής Αδελφότητας από Προραφαηλίτες καλλιτέχνες με σκοπό να «εξυγιάνουν» την αγγλική ζωγραφική από τον στείρο ακαδημαϊσμό της Βικτοριανής Αγγλίας.
Η βικτοριανή εποχή, -δηλαδή η περίοδος βασιλείας της βασίλισσας Βικτώριας από τις 20 Ιουνίου 1837 έως τον θάνατό της, στις 22 Ιανουαρίου 1901- χαρακτηρίζεται ως μακρά περίοδος ευημερίας και εθνικής ανάτασης για την Βρετανία, ειδικά το δεύτερο μισό της περιόδου που συμπίπτει με την πρώιμη Μπελ Επόκ και την εποχή της αισιοδοξίας.
Σε εκείνη την περίοδο λοιπόν αναπτύσσεται το αισθητιστικό κίνημα. Ξεκινά περίπου από το 1868 και φτάνει μέχρι το 1901, -θεωρείται ότι περίπου τελείωσε μετά τη δίκη του Oscar Wilde, (Οσκαρ Ουάιλντ, 1854-1900), που κατηγορήθηκε για σοδομισμό από τον πατέρα του εραστή του Λόρδου Αλφρεντ Ντάγκλας (Lord Alfred Douglas, 1870-1945) και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα (η ομοφυλοφιλία ήταν τότε ποινικό αδίκημα στην Αγγλία).
Λίγοι καλλιτέχνες έχουν σφραγίσει με την προσωπικότητά τους τόσο ανεξίτηλα αυτή την εποχή όσο ο Aubrey Beardsley, (Όμπρεϊ Μπίρντσλι, 21 Αυγούστου 1872 – 16 Μαρτίου 1898).
Συγκλόνισε και ενθουσίασε με τις γραμμές και τα υπέροχα σχέδιά του με μαύρο μελάνι που ήταν επηρεασμένα από το στυλ των ιαπωνικών ξυλογραφιών. Οι εικόνες του τόνισαν με έντονο τρόπο το παράξενο, το παρακμιακό και το ερωτικό στην ατμόσφαιρα του Λονδίνου στα τέλη της βικτοριανής εποχής. Υπήρξε με το έργο του ηγετική προσωπικότητα στο αισθητικό κίνημα.
Ο Aubrey Vincent Beardsley λοιπόν, γεννήθηκε στο Μπράιτον (Brighton, Sussex) της Αγγλίας. Ο πατέρας του Vincent Paul Beardsley (1839–1909) καταγόταν από πλούσια οικογένεια, όμως έχασε την περιουσία του και αναγκάστηκε να βρει δουλειά. Η μητέρα του Ellen Agnus Pitt (1846–1932), ήταν πιανίστρια και ζωγράφος πορτρέτων και ήταν εκείνη που «έβαλε» τον μικρό Aubrey με την κατά ένα χρόνο μεγαλύτερη αδερφή του στον δρόμο της τέχνης.
Ο Aubrey πραγματικά παθιάστηκε με την μουσική και τα δύο αδέλφια αποδείχθηκαν μουσικά ταλέντα. Όμως ο μικρός σε ηλικία 7 ετών διαγνώστηκε πως έπασχε από φυματίωση και η υγεία του έγινε εύθραυστη.
Ο πατέρας του βρίσκει δουλειά στο Λονδίνο όπου μετακομίζουν οικογενειακώς και τα δύο παιδιά δίνουν συναυλίες για να βοηθήσουν τα οικονομικά της οικογένειας. Μάταια όμως. Οι οικονομικές δυσκολίες αναγκάζουν τους γονείς τους να τους στείλουν πίσω στο Μπράιτον όπου φιλοξενούνται από την αδελφή της μητέρας τους.
Ο έφηβος Aubrey εκείνα τα χρόνια έρχεται σε επαφή με την προραφαηλιτική τέχνη και ενώ σπουδάζει για τέσσερα χρόνια στο Hove and Sussex Grammar School εμπνέεται και αρχίζει να δημοσιεύει στο σχολικό περιοδικό ποιήματα, σχέδια, σκίτσα και εικονογραφημένες ιστορίες.
Από το 1888 στην ηλικία των 16 ετών, εργάζεται στο γραφείο ενός αρχιτέκτονα και αργότερα σε ασφαλιστική εταιρεία. Ανήσυχο καλλιτεχνικό πνεύμα όμως όπως είναι επιδιώκει και έρχεται σε επαφή με τον προραφαηλίτη ζωγράφο Sir Edward Burne-Jones (1833-1898) και τον Γάλλο τοιχογράφο Pierre Puvis de Chavannes (1824-1898) οι οποίοι καθορίζουν την καλλιτεχνική στροφή του και παρακολουθεί μαθήματα στο Westminster School of Art.
Ο Beardsley ταξίδεψε στο Παρίσι το 1892, όπου ανακάλυψε την τέχνη της αφίσας του Henri de Toulouse-Lautrec, (Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ, 1864-1901) και την παριζιάνικη μόδα για τις ιαπωνικές εκτυπώσεις.
Πλέον τα δημιουργήματα του απογειώνονται και βρίσκει το προσωπικό του στιλ. Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον καλλιτέχνη η δουλειά του αντιπροσωπεύει την ερωτική γοητεία και τη φορτισμένη ατμόσφαιρα της βικτοριανής παρακμής. Η ιδιοφυΐα του εντυπωσιάζει το Λονδίνο μέσα από την εκπληκτική λαμπρότητα των ασπρόμαυρων σχεδίων του.
Το καλοκαίρι το 2020, συγκεκριμένα στις 27 Ιουλίου οι πόρτες και οι αίθουσες στην μεγάλη πινακοθήκη Tate Britain στο Μίλμπανκ του Λονδίνου, άνοιξαν προσωρινά και για πολύ λίγο για το κοινό μετά το πολύμηνο αρχικό κλείσιμο λόγω της πανδημίας COVID-19.
Εκεί σε ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Βρετανίας που θεωρείται η επιτομή της βρετανικής τέχνης και ναυαρχίδα του δικτύου πινακοθηκών Tate στην Αγγλία, απολαύσαμε, με αυστηρούς όρους ξενάγησης, μια μεγάλη έκθεση που διοργάνωσε η πινακοθήκη, πουέφερε ως τίτλο απλώς το όνομά τού «Aubrey Beardsley».
Τιμήθηκε με τον τρόπο αυτό, η σύντομη αλλά εκπληκτική καριέρα του χαρισματικού εικονογράφου. Συγκεντρώθηκαν και παρουσιάστηκαν περισσότερα από 200 θεαματικά έργα και αυτή ήταν η μεγαλύτερη παρουσίαση των πρωτότυπων σχεδίων του που έγινε τα τελευταία 50 χρόνια, αλλά και η πρώτη έκθεση στην Tate με έργα του από το 1923.
Οι πλούσιες εικόνες του, φέρουν τον αέρα της κομψότητας της Art Nouveau (Αρ Νουβό), αλλά επίσης βγάζουν στον θεατή, τις ανατρεπτικές και ερωτικές πτυχές της ζωής και του μύθου που τον ακολουθούσε. Οι υπέροχες εικονογραφήσεις συγκλονίζουν πάντα τους θεατές, με μια περίεργη αίσθηση του χιούμορ και της γοητείας που φέρνει μια μουσική ανάσα, ένα μελωδικό τραγούδι μαζί τους.
Ο Beardsley ήταν παραγωγικότατος. Δημιούργησε εκατοντάδες εικονογραφήσεις για βιβλία, περιοδικά και αφίσες σε μια καριέρα διάρκειας λιγότερη των επτά ετών, καθώς από το 1896 άρχισε τις αιμοπτύσεις λόγω της φυματίωσης.
Αποδυναμώθηκε σωματικά αλλά εξακολούθησε να εργάζεται και μετακομίζει σε ήπιο κλίμα, στην Γαλλική Ριβιέρα με την μητέρα του, όπου δυστυχώς πέθανε σε ηλικία μόλις 25 ετών.
Μέσα από την έκθεση υπογραμμίστηκαν ξεχωριστά τα βασικά στοιχεία που καθόρισαν την καριέρα του Beardsley ως εικονογράφο. Από τα βιβλία «Ο θάνατος του Αρθούρου» (Le Morte d'Arthur, 1893-4) του Thomas Malory, (Τόμας Μάλορι, 1405-1471), «Σαλώμη» (Salome, 1893) του Oscar Wilde, (Οσκαρ Ουάιλντ), και «Ο βιασμός της κλειδαριάς» (The Rape of the Lock,1896) του Αλεξάντερ Πόουπ (Alexander Pope, 1688-1744), παρουσιάζονται πέντε από τα αρχικά σχέδια του κάθε βιβλίου για πρώτη φορά μαζί.
Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του τολμηρού τριμηνιαίου βιβλίου «The Yellow Book», ο καλλιτέχνης δημιούργησε επίσης υπέροχα γραφικά έργα που ήρθαν να καθορίσουν την παρακμή της εποχής και να σκανδαλίσουν την κοινή γνώμη. Στα έργα του «The Savoy» και στις εικονογραφήσεις για τα «Volpone» (1898) και «Lysistrata» (1896), ο Beardsley εξερεύνησε περαιτέρω τον ερωτισμό και το παράλογο που αισθητικά τον γοήτευε.
Η φαντασία του τροφοδοτήθηκε από ποικίλες πολιτιστικές επιρροές, από αρχαία ελληνικά αγγεία και ιαπωνικά ξυλόγλυπτα, μέχρι την παράνομη γαλλική λογοτεχνία και την τεχνοτροπία ροκοκό. Όταν στην αρχή της καριέρας του όπως είπαμε ταξίδεψε στο Παρίσι και ανακάλυψε την τέχνη της αφίσας την ενέταξε αμέσως στις δημιουργίες του και είναι εμφανής τεχνοτροπία, στο μετέπειτα έργο του.
Μια αίθουσα στην έκθεση ήταν αφιερωμένη στα εντυπωσιακά πορτρέτα του Beardsley και του ευρύτερου κύκλου του καλλιτέχνη, παρουσιάζοντάς τον στην καρδιά της καλλιτεχνικής σκηνής του Λονδίνου τη δεκαετία του 1890, παρά τον συχνό περιορισμό του λόγω της ταχέως φθίνουσας υγείας του. Επίσης περιλήφθηκαν, μια επιλογή από τολμηρά σχέδια αφισών του και η μία και μοναδική του ελαιογραφία.
Καταπληκτικό ήταν το γεγονός πως σε διπλανή γκαλερί δίπλα στις εικόνες του Beardsley, προβάλλεται η αξιοθαύμαστη βωβή ταινία «Salomé» (1923) του Charles Bryant, (1879-1948) με την υπέροχη Alla Nazimova, (1879-1945), παρουσιάζοντας τις ενδυμασίες και τα σκηνικά που εμπνεύστηκαν από τα σκίτσα του. Η έκθεση έκλεισε με μια επισκόπηση της κληρονομιάς του δημιουργού ξεκινώντας από την Αρ Νουβό μέχρι σήμερα, όπως το «Πορτραίτο της Marie Derval» (Portrait de Marie Derval,1901) του Πάμπλο Πικάσο (Pablo Picasso, 1881-1973) και το εμβληματικό έργο τέχνης του Γερμανού Klaus Voormann (1938) για το εξώφυλλο του δίσκου «Revolver» (1966) των Beatles.
Ο Aubrey Beardsley δεν είχε πορνογραφική ματιά στο έργο του και ειδικά στις εικονογραφήσεις του δεν «εκμεταλλεύεται» σεξουαλικά τις γυναίκες. Τις αντιλαμβάνεται και τις αποτυπώνει ευφυείς, ισχυρές και μοντέρνες να περπατούν τολμηρά στους νυχτερινούς δρόμους του Λονδίνου, και επιδιώκουν να δημιουργούν τις περιπέτειές τους ενώ είναι κυρίαρχες στο σεξ όταν μόνο εκείνες το επιδιώκουν.
Ο Beardsley είναι ένας καλλιτέχνης πραγματικός σταρ που το έργο του έλαμψε εκθαμβωτικά στο καλλιτεχνικό στερέωμα για μια σύντομη περίοδο 6 χρόνων. Η δροσερή και άγρια ομορφιά των μαυρόασπρων σχεδίων του τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο για το ξεχωριστό του στυλ συνεχίζουν μέχρι σήμερα να μας εμπνέουν, να μας ενθουσιάζουν και να επηρεάζουν δημιουργικά κοινό και καλλιτέχνες.
Ομορφιά και μυστήριο αναδύεται από το εκπληκτικό έργο του εκκεντρικού για την εποχή του καλλιτέχνη, Aubrey Beardsley. Στην μικρή ζωή του χάραξε ένα μοναδικό μονοπάτι στην Τέχνη, που εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να είναι πραγματικά εκπληκτικό και θαυμαστό. Έφερε μια νέα αισθητική με το έργο του, ακριβώς στο μεταίχμιο της αλλαγής από τον 19ο στον 20ο αιώνα με περίσσια έμπνευση και ξεχωριστό στιλ, και φυσικά καταφέρνει πάντα να μας βυθίζει με την περίτεχνη γραμμή του, στην απολαυστική και εκφραστική λαμπρότητα του μαύρου, που τόσο κομψά αποτύπωσε.
---------
**Πληροφορίες για την έκθεση του 2020, «Aubrey Beardsley», στην Tate Britain, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/exhibition/aubrey-beardsley
---------
**Photo: Όλες οι φωτό είναι από την έκθεση «Aubrey Beardsley», στην Tate Britain του 2020.
1. Aubrey Beardsley,The Climax, Illustrations for Oscar Wilde’s Salome 1893, Line block print on paper, Stephen Calloway, Photo: © Tate
2. Aubrey Beardsley,Self Portrait1892, Ink on paper, British Museum
3. Aubrey Beardsley,The Black Cape, Illustrations for Oscar Wilde’s Salome 1893, Line block print on paper, Stephen Calloway, Photo: © Tate
4.Aubrey Beardsley,The Peacock Skirt , Illustrations for Oscar Wilde’s Salome 1893, The Peacock Skirt, Line block print on paper, Stephen Calloway, Photo: © Tate
5. Aubrey Beardsley,The Dream, 1896, Ink over graphite on paper, 257 x 178 mm, The J. Paul Getty Museum, Los Angeles
6. Aubrey Beardsley,How Arthur saw the Questing Beast, 1893, Ink and wash on paper, 378 x 270 mm, Victoria and Albert Museum
7. Aubrey Beardsley,How la Beale Isoud Wrote to Sir Tristram, c.1893, Ink on paper, 276 x 215 mm, Alessandra and Simon Wilson
8. Aubrey Beardsley,The Slippers of Cinderella, 1894, Ink and watercolour on paper, Mark Samuels Lasner Collection, University of Delaware Library, Museums and Press
9. The Yellow Book Volume I, 1894, Bound volume, Stephen Calloway, Photo: © Tate
10. Aubrey Beardsley,Volpone Adoring his Treasure, 1898, Ink over graphite on paper, 290 x 204 mm, Courtesy of the Princeton University Library
11. Aubrey Beardsley,The Lady with the Rose Verso, 1897, Ink, wash and graphite on paper , 199 x 167 mm, Harvard Art Museums/Fogg Museum, Bequest of Scofield Thayer
Comments