Πρωτοπόρος του κινήματος Dada και του σουρεαλισμού, απεικόνισε τον ονειρικό, παράλογο κόσμο του με ρηξικέλευθα στοιχεία και ριζοσπαστικές τεχνικές
Παραγωγικός δημιουργός, ζωγράφος, γλύπτης, σχεδιαστής γραφικών και σκίτσων, ποιητής και φιλόσοφος, πέρασε το έργο του «πέρα από την ζωγραφική», στο ανορθόδοξο και το ανεξήγητο. Το 2017 θαυμάσαμε την πρωτοποριακή έκθεση «Max Ernst: Beyond Painting» στο πρωτοποριακό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) που μας έδωσε την ευκαιρία να ερευνήσουμε σε βάθος τη σταδιοδρομία του κορυφαίου καλλιτέχνη
Αναζήτησε την αλήθεια σε μια εναλλακτική πραγματικότητα μέσα στον ονειρικό του κόσμο και αυτό τον χαρακτηρίζει σαν καλλιτέχνη. Κατανόησε τον σύγχρονο αντιφατικό κόσμο μας μέσα στην αγκαλιά του παράλογου, του χαοτικού, του άγνωστου, του «άλλου». Υπήρξε, ζωγράφος, γλύπτης, σχεδιαστής γραφικών και σκίτσων, ποιητής και φιλόσοφος,
Ειρωνικός, σαρκαστικός, ποιητικός, βίαιος, σκληρός, πρωτοποριακός. Ο μοναδικός Max Ernst / Μαξ Ερνστ, που υπογράμμισε τις αναταραχές του κόσμου μας από τις αρχές του 20ου αιώνα, ένας μεγαλοπρεπής δημιουργός.
Γεννήθηκε στις 2 Απριλίου 1891, στην Brühl της Γερμανίας λίγο έξω από την Κολονία. Ήταν το τρίτο από τα εννέα παιδιά του μιας μεσαίας τάξης καθολικής οικογένειας. Ο πατέρας του Philipp ήταν δάσκαλος κωφών και ερασιτέχνης ζωγράφος, πιστός χριστιανός, αυστηρός, πειθαρχικός άνθρωπος. Ενέπνευσε στον Max μια τάση να αψηφά την εξουσία, ενώ το ενδιαφέρον του για τη ζωγραφική και το σκίτσο στη φύση τον επηρέασε ώστε να ασχοληθεί με τη ζωγραφική.
Σε ηλικία 18 ετών γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Βόννης για να σπουδάσει φιλοσοφία, ιστορία τέχνης, λογοτεχνία, ψυχολογία και ψυχιατρική. Επισκεπτόταν άσυλα και γοητεύτηκε με το έργο τέχνης των ψυχικά ασθενών. άρχισε επίσης να ζωγραφίζει εκείνη τη χρονιά, δημιουργώντας σκίτσα στον κήπο του κάστρου Brühl και πορτρέτα της αδελφής του και του εαυτού του.
Το 1911, ο Ernst έγινε φίλος του August Macke (1887-1914), Γερμανός εξπρεσιονιστής ζωγράφος, ο οποίος ήταν ένα από τα ηγετικά μέλη της γερμανικής εξπρεσιονιστικής ομάδας Der Blaue Reiter (The Blue Rider, Γαλάζιος Καβαλάρης). Ο Max τα εγκαταλείπει όλα και αποφασίζει να ασχοληθεί μόνο με την Τέχνη και εντάσσεται στην ομάδα καλλιτεχνών του Die Rheinischen Expressionisten, αποφασίζοντας να γίνει καλλιτέχνης.
Το 1912, επισκέφτηκε την έκθεση Sonderbund στην Κολονία, όπου έργα του Πάμπλο Πικάσο και μετα-ιμπρεσιονιστές όπως ο Βίνσεντ βαν Γκογκ και ο Πωλ Γκωγκέν τον επηρέασαν βαθιά. Το έργο του εκτέθηκε εκείνη τη χρονιά μαζί με αυτό της κοινότητας Das Junge Rheinland, στην Galerie Feldman στην Κολονία, και στη συνέχεια σε πολλές ομαδικές εκθέσεις το 1913. Στους πίνακές του αυτής της περιόδου, ο Ernst υιοθέτησε ένα ειρωνικό στυλ που αντιπαραθέτει γκροτέσκα στοιχεία μαζί με κυβιστικά και εξπρεσιονιστικά μοτίβα.
Η εικαστική αναδρομή της ζωής και του εκπληκτικού έργου του λοιπόν, ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του όπου μέλος και ιδρυτής του κινήματος Dada στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και τη δεκαετία του 1920 διερεύνησε μέσα από τον υπερρεαλισμό καινοτόμες τεχνικές έκφρασης και σχεδιασμού για να καταλύσει τον υπάρχοντα κόσμο και να βυθιστεί στην αναδιαμόρφωση της πραγματικότητας.
Το 1929 δημιούργησε αυτό που θεωρείται το πρώτο βιβλίο κολάζ, με τίτλο «La Femme 100 têtes», μια συλλογή εκτυπώσεων τέχνης του 19ου αιώνα που τροποποίησε προσθέτοντας στιλιστικά παρόμοια οπτικά στοιχεία. Κάθε κολάζ συνοδεύεται από μια μεγάλη «παράλογη» λεζάντα όμως το βιβλίο συνολικά διαβάζεται σαν μελόδραμα, που η σειρά των σκηνών του έχει μπερδευτεί. Συνεχίζει να παράγει ζωγραφικά έργα που αφυπνίζουν συνειδήσεις.
Διώκεται από τους Ναζί με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και καταφεύγει στην Γαλλία. Με την εισβολή των Γερμανών εκεί συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο όμως καταφέρνει να διαφύγει στην Αμερική το 1941 με την βοήθεια της Peggy Guggenheim(Πέγκι Γκούγκενχαϊμ, 1898-1979) με την οποία παντρεύτηκε. Ηταν μάλιστα ο τρίτος του γάμος αφού είχαν προηγηθεί ο πρώτος με την δημοσιογράφο και ιστορικό τέχνης Luise Straus(Λουίζ Στράους, 1893-1944) και ο δεύτερος με την Μεξικανή ζωγράφο Leonora Carrington (Λεονόρα Κάρινγκτον, 1917-2011). Το 1946 παντρεύτηκε για τέταρτη φορά την Αμερικανίδα ζωγράφο και γλύπτρια Dorothea Tanning(Δωροθέα Τάνινγκ, 1910-2012).
Το ζευγάρι έφτιαξε το σπίτι τους στην Αριζόνα στην απομακρυσμένη Σεντόνα όπου δημιουργήθηκε μια μικρή αποικία καλλιτεχνών. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 επιστρέφει στην Ευρώπη και ζει κυρίως στη Γαλλία όπου δημιουργεί και συνεχίζει να πειραματίζεται σε τεχνικές μέχρι το θάνατό του στην 1η Απριλίου 1976 σε ηλικία 84 ετών, μια μέρα πριν τα γενέθλιά του.
Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ), το 2017, άνοιξε τον δεύτερο του όροφο και εξέθεσε περίπου 100 έργα του Ερνστ που προέρχονται από την εξαιρετική συλλογή του Μουσείου. Ονομάζεται «Max Ernst: Beyond Painting» (Πέρα από την ζωγραφική) και μας ταξίδευσε στο παράλληλο σουρεαλιστικό σύμπαν του.
Η έκθεση περιελάμβανε πίνακες που δημιουργήθηκαν με πειραματισμούς του δημιουργού σε ριζοσπαστικές τεχνικές με ρηξικέλευθα στοιχεία που αμφισβητούσαν τα κρατούντα έως τότε στα υλικά και την σύνθεση των έργων.
Τα παλιά μέσα κατασκευής ζωγραφικής, γλυπτικής, τέχνης γενικότερα, είχαν καταστεί ανεπαρκή για να εκφράσουν τις ανησυχίες της εποχής του και των οραματισμών του. Θαυμάσαμε στους χώρους της γκαλερί, όλα εκείνα τα πρωτοποριακά κολάζ με την τεχνοτροπία της επικάλυψης με χρησιμοποίηση τυπωμένων αναπαραγωγών.
Απολαύσαμε όλα τα χαρακτηριστικά, διάσημα έργα με την τεχνική του φροτάζ, που μας περνάνε στην εμμονή του Ernst με το υποσυνείδητο και το σουρεάλ ιδίωμά του, το οποίο προέκυψε αφού άπλωσε φύλλα χαρτιού στο πάτωμα και σε άλλες μεγάλες επιφάνειες και αφού «πέρασε» την επιφάνεια με μαλακό μολύβι, δημιούργησε νέες εικόνες διαλογισμού και παραίσθησης που τον οδήγησαν σε έναν πιο ελεύθερο ονειρικό κόσμο.
Είχαμε την ευκαιρία να βουτήξουμε στις υπέροχες εικονογραφήσεις, στα βιβλία και τα μυθιστορήματα που κόσμησε με σκίτσα και κολάζ σελίδα προς σελίδα. Σταθήκαμε, με θαυμασμό μπρος στα εμπνευσμένα γλυπτά από βαμμένη πέτρα και χαλκό. Και βέβαια τα βλέμματα τράβηξαν οι εκπληκτικές εκτυπώσεις που έγιναν από τον δημιουργό με χρήση νέων πρωτοποριακών τεχνικών.
Εκτέθηκαν αρκετά μεγάλα έργα του που αποτελούνται από πολλαπλά κομμάτια τα οποία αντιπροσωπεύουν τις βασικές στιγμές στην μακρά καριέρα του γεννημένου στη Γερμανία Ερνστ.
Για πρώτη φορά εκτέθηκε μάλιστα, το αριστουργηματικό εικονογραφημένο βιβλίο «65 Maximiliana, ou l’exercice illégale de l’astronomie» (1964) που περιλαμβάνει 34 ακουαντίνες (ακουαρέλες που παράγονται από χαραγμένες πλάκες χαλκού) που συμπληρώνονται από φανταστικά τυπογραφικά σχέδια και μυστικά ιερογλυφικά μοτίβα που εφηύρε ο καλλιτέχνης.
Ο Ερνστ σ’ ολόκληρη τη ζωή του και το έργο του θεωρούσε τον εαυτό του ως ζωγράφο υποχρεωμένο να επανεφεύρει συνεχώς τεχνικές και ιδέες. Πάντα ισορροπούσε ανάμεσα στο χάος και το ονειρικό, κάπου ανάμεσα στο ανορθόδοξο και το ανεξήγητο. Βέβαια οποιαδήποτε σύνθεσή του θα μπορούσε να αντέξει όποια ερμηνεία καθότι το αίνιγμα στο έργο του παραμένει και τον κάνει έναν από τους καλύτερους γνωστούς καλλιτέχνες που πάντα μέσα από τις δημιουργίες του αναζητούσε την λύτρωση, καθώς όπως ο ίδιος παραδέχεται γράφοντας σε τρίτο πρόσωπο όπως συνήθιζε να κάνει: «Ένας ζωγράφος χάνεται εάν βρεθεί. Ο Max Ernst θεωρεί τη μοναδική του αρετή ότι δεν κατόρθωσε να βρει τον εαυτό του».
-------
**Πληροφορίες για την παλαιότερη έκθεση “Max Ernst: Beyond Painting”, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) της Νέας Υόρκης μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.moma.org/calendar/exhibitions/3869?locale=en
---------
**Photo: (Ολα τα έργα - με σειρά από πάνω προς τα κάτω - είναι από την έκθεση “Max Ernst: Beyond Painting” © ΜοΜΑ)
*Max Ernst. Woman, Old Man, and Flower. 1923–24. Oil on canvas. Purchase, 1937. © 2017 Artists Rights Society (ARS), New York/ADAGP, Paris. Photo: Kate Keller
*Max Ernst. Two Children Are Threatened by a Nightingale. 1924. Oil with painted wood elements and cut-and-pasted printed paper on wood with wooden frame. Purchase, 1937. © 2017 Artists Rights Society (ARS), New York/ADAGP, Paris. Photo: Kate Keller
*Max Ernst. The Gramineous Bicycle Garnished with Bells the Dappled Fire Damps and the Echinoderms Bending the Spine to Look for Caresses. 1921. Gouache, ink, and pencil on printed paper on paperboard. Purchase, 1937. © 2017 Artists Rights Society (ARS), New York/ADAGP, Paris. Photo: Robert Gerhardt
* Max Ernst In-text plates (page 10) from 65 Maximiliana ou l'exercice illégal de l'astronomie 1964. Gift of David S. Orentreich, MD , © 2017 Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris
*Installation view of the exhibition "Max Ernst: Beyond Painting". MoMA, Photograph by Robert Gerhardt.
*Max Ernst The King Playing with the Queen (Le roi jouant avec la reine) 1944 (cast 1954) . Gift of D. and J. de Menil, © 2023 Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris
Comments