Yoko Ono / Γιόκο Όνο: πρωτοπόρος της πρώιμης εννοιολογικής και συμμετοχικής τέχνης, ρηξικέλευθος δημιουργός ταινιών και περφόρμανς, διάσημη μουσικός και μαχητική αγωνίστρια για την παγκόσμια ειρήνη. Η χήρα και μακροχρόνια συνεργάτης του Τζον Λένον / John Lennon των Beatles, πρωταγωνιστεί παγκόσμια για περισσότερες από επτά δεκαετίες στην σύγχρονη τέχνη
------------
Δείτε το videocast / vodcast / videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω
Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω
------------
---------------------
Από την Αγνή Κατσιούλα
---------------------
Μια μικροκαμωμένη γυναίκα γεμάτη, πάθος και μεγάλα οράματα. Η καλλιτέχνις και ακτιβίστρια εξακολουθεί και σήμερα στα 91 της χρόνια να προβάλλει ιδέες πάνω από αντικείμενα, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη εκστρατεία της για την παγκόσμια ειρήνη. Με το έργο της, που επηρεάζεται έντονα από τους φεμινιστικούς αγώνες, την πάλη για ανθρώπινα δικαιώματα και τον ειρηνικό ακτιβισμό διεγείρει τη φαντασία των θεατών, καθώς η τέχνη της Ono παίρνει πολλές μορφές, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ του χρόνου και του τόπου.
Περιλαμβάνει παρτιτούρες, παραστάσεις, αντικείμενα, ταινίες, μουσική, ήχο, εγκαταστάσεις και εκδηλώσεις με την συμμετοχή του κοινού. Με ριζοσπαστική προσέγγιση οι δημιουργίες της στην τέχνη, τη γλώσσα, στην παρέμβαση, -από τα πρώτα κομμάτια της στα 1955, έως τις πρόσφατες, μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της-, έχουν στόχο να ξεκλειδώσουν το μυαλό, ακροβατώντας ανάμεσα στην ποίηση και σε μια αγωνιστική συλλογική έκκληση. Τα θεαματικά έργα της προκαλούν, κεντρίζουν και υποδεικνύουν μέσα από τους νεωτερισμούς της σύγχρονης τέχνης, την ελευθερία και την δίψα για ζωή
**Αυτή την εποχή απολαμβάνουμε τα συγκλονιστικά έργα της σε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο “Yoko Ono: Music of the Mind” (ο ήχος του μυαλού ) στην πρωτοποριακή πινακοθήκη Tate Modern εδώ στο Λονδίνο. Είναι η μεγαλύτερη παρουσίαση του έργου της στο Ηνωμένο Βασιλείο, όπου γιορτάζονται σημαντικές στιγμές στην πρωτοποριακή, επιδραστική και πολυεπιστημονική καριέρα της Ono. Το κοινό ανακαλύπτει στα πάνω από 200 έργα που δημιουργήθηκαν, στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και την Βρετανία, τις κεντρικές ιδέες της, που συχνά εκφράζονται με ποιητικούς, χιουμοριστικούς, βαθείς και πάντα ριζοσπαστικούς τρόπους.
-----------
Σχεδόν 50 και πλέον χρόνια μετά τη διάλυση των Beatles, η ιαπωνικής καταγωγής καλλιτέχνις, εικαστικός, μουσικός, στιχουργός, κινηματογραφίστρια και ακτιβίστρια Γιόκο Ονο που φέτος έγινε 91 ετών παραμένει ακμαία, ενεργή και πάνω απ’ όλα δημιουργική.
Το 1970 είχε δαιμονοποιηθεί ως εκείνη που «κατέστρεψε» το δημοφιλές συγκρότημα, όμως ο σύντροφός της Τζον Λένον, που πάντα εκτιμούσε την προσωπικότητα και το ταλέντο της, τη χαρακτήριζε ως τη «διάσημη άγνωστη που όλοι ξέρουν το όνομά της αλλά κανείς δεν γνωρίζει με τι ασχολείται και τι ακριβώς δημιουργεί».
Βέβαια η Γιόκο πειραματιζόταν με τη μουσική και εξέθετε σε μεγάλες γκαλερί ανά τον κόσμο πολύ πριν γνωριστεί με το διάσημο σκαθάρι το 1966. Τον γνώρισε μάλιστα σε μια εικαστική έκθεσή της εδώ στο Λονδίνο.
Γεννημένη στις 18 Φεβρουαρίου 1933, στο Τόκιο της Ιαπωνίας, ακόμα και σήμερα στα 91 της χρόνια μας εκπλήσσει με το ριζοσπαστικό έργο της, ως καλλιτέχνης πολυμέσων, τραγουδίστρια, τραγουδοποιός και ακτιβίστρια για την παγκόσμια ειρήνη. Η δουλειά της που εκτείνεται σε βάθος επτά δεκαετιών, -ξεκινώντας από τα μέσα της δεκαετίας του 1950- περιλαμβάνει επίσης performance art και κινηματογραφικές παραγωγές.
Η Όνο μεγάλωσε στο Τόκιο και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1952 καθώς ο πατέρας της εργαζόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Μπήκε δυναμικά στη σκηνή των αβάν γκαρντ καλλιτεχνών του κέντρου της Νέας Υόρκης στις αρχές της δεκαετίας του 1960, συμμετέχοντας στην φημισμένη κίνηση Fluxus με πειραματική μουσική.
Η Όνο όμως έγινε παγκόσμια γνωστή το 1969 όταν παντρεύτηκε τελικά με τον Lennon. Μάλιστα το ζευγάρι χρησιμοποίησε το μήνα του μέλιτος ως “σκηνή” για δημόσιες διαμαρτυρίες ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ που εξακολουθούσε να υφίσταται τότε.
Αυτή και ο Λένον παρέμειναν παντρεμένοι μέχρι που δολοφονήθηκε μπροστά στην πολυκατοικία όπου διέμεναν, στις 8 Δεκεμβρίου 1980. Μαζί είχαν αποκτήσει έναν γιο, τον Σον, ο οποίος έγινε επίσης μουσικός.
Σήμερα για κάποιους εξακολουθεί να είναι απλώς η αιώνια χήρα του Λένον, όμως η αλήθεια είναι πως πρόκειται για μια μοναδική δημιουργό και από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης.
Η μουσική της καριέρα, ξεκίνησε το 1969, σχηματίζοντας τους Plastic Ono Band μαζί με τον Λένον ηχογραφώντας και ένα ντουέτο, αλλά και παρήγαγε μια σειρά από πρωτοποριακά μουσικά άλμπουμ τη δεκαετία του 1970. Πέτυχε εμπορική και κριτική επιτυχία το 1980 με το κορυφαίο άλμπουμ Double Fantasy, μια συνεργασία με τον Lennon που κυκλοφόρησε τρεις εβδομάδες πριν από τη δολοφονία του, κερδίζοντας μάλιστα το βραβείο Grammy για το άλμπουμ της χρονιάς.
Μέχρι σήμερα, είχε δώδεκα νούμερο ένα σινγκλ στα US Dance charts και το 2016 ανακηρύχθηκε η 11η πιο επιτυχημένη dance club artist όλων των εποχών από το περιοδικό Billboard. Πολλοί μουσικοί έχουν αποτίσει φόρο τιμής στην Ono ως καλλιτέχνη από μόνη της, ως μούσα και εικόνα, συμπεριλαμβανομένων των Elvis Costello, των B-52, των Sonic Youth και Meredith Monk.
Σημαντικές ροκ προσωπικότητες, όπως οι Ντέιβιντ Μπάουι, Ερικ Κλάπτον, Ρίγκο Σταρ κ.ά. σε συνεντεύξεις τους, έχουν δηλώσει ότι επηρεάστηκαν από τις τεχνικές της, το ιδιαίτερο της στιλ αλλά και τις μουσικές της ικανότητες.
Η αλήθεια όμως έχει και μια άλλη διάσταση, καθώς αυτή η χαρισματική ισχυρή προσωπικότητα διερευνά τον κόσμο όχι μόνο μέσα από την πρωτοποριακή της μουσική, αλλά και μέσα από εικαστικές εννοιολογικές πρακτικές, προβάλλοντας ιδέες πάνω από αντικείμενα στην σύγχρονη τέχνη και τις εκφράσεις της. Όλα αυτά παράλληλα με τη συνεχιζόμενη εκστρατεία της για την επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης.
Ναι, λοιπόν είναι γνωστή πλέον στο πλατύ κοινό για τις εννοιολογικές της εγκαταστάσεις, την πειραματική μουσική, τις περφόρμανς και τα πολυμέσα που χρησιμοποιεί. Το έργο της επηρεάζεται έντονα από τους φεμινιστικούς αγώνες, την πάλη για ανθρώπινα δικαιώματα και τον ειρηνικό ακτιβισμό.
Η καλλιτέχνις και ακτιβίστρια με το έργο της, διεγείρει τη φαντασία των θεατών, καθώς η τέχνη της παίρνει πολλές μορφές, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ του χρόνου και του τόπου. Περιλαμβάνει παρτιτούρες, παραστάσεις, αντικείμενα, ταινίες, μουσική, ήχο, εγκαταστάσεις και εκδηλώσεις με την συμμετοχή του κοινού.
Πάντα στις δημιουργίες της διακρίνουμε την πέρα από τα συμβατά όρια ριζοσπαστική της προσέγγιση στην τέχνη, τη γλώσσα, στην παρέμβαση,που στόχο έχουν να ξεκλειδώσουν το μυαλό, ακροβατώντας ανάμεσα στην ποίηση και σε μια αγωνιστική συλλογική έκκληση για να αλλάξει αυτός ο κόσμος και να γίνει καλύτερος.
Αυτή την εποχή απολαμβάνουμε τα συγκλονιστικά έργα της σε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο “Yoko Ono: Music of the Mind” (ο ήχος του μυαλού ) στην πρωτοποριακή πινακοθήκη Tate Modern εδώ στο Λονδίνο.
Η έκθεση διερευνά την εννοιολογική πρακτική της Ono, προβάλλοντας ιδέες πάνω από αντικείμενα, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη εκστρατεία της για την παγκόσμια ειρήνη. Παίρνει τον τίτλο του από την επιθυμία του καλλιτέχνη να διεγείρει τη φαντασία. Η Όνο σημειώνει, «Ο μόνος ήχος που υπάρχει για μένα είναι ο ήχος του μυαλού. Τα έργα μου είναι μόνο για να προκαλέσουν τη μουσική του νου στους ανθρώπους… Στον κόσμο του νου, τα πράγματα απλώνονται και ξεπερνούν τον χρόνο».
Είναι η μεγαλύτερη παρουσίαση του έργου της στο Ηνωμένο Βασίλειο, και παρακολουθεί τη ριζοσπαστική προσέγγιση της Ono στην τέχνη, τη γλώσσα και τη συμμετοχή, από τα πρώτα εικαστικά κομμάτια της έως τις πρόσφατες, μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της. Καλύπτει επτά δεκαετίες εκτεταμένης πρακτικής της, από το 1955 έως σήμερα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ono δημιούργησε μεταξύ της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, πριν εγκατασταθεί μόνιμα στη Νέα Υόρκη το 1971. Μέσα από μια χαλαρή χρονολογικά διάσταση, η έκθεση αναδεικνύει επαναλαμβανόμενες ιδέες και θέματα στο έργο της Ono. Η τέχνη της κυλάει παίρνοντας πολλές μορφές.
Στην έκθεση παρουσιάζονται σημαντικές στιγμές στην πρωτοποριακή, επιδραστική και πολυεπιστημονική καριέρα της Ono. Το κοινό ανακαλύπτει στα πάνω από 200 έργα που εκτίθενται εδώ, τις κεντρικές ιδέες της, που συχνά εκφράζονται πάντα ριζοσπαστικούς τρόπους.
Αποκαλύπτεται μια πρωτοποριακή προσέγγιση της τέχνης και της συμμετοχικής διαδικασίας του κοινού. Ναι, είναι μια πρωτοπόρος της πρώιμης εννοιολογικής και συμμετοχικής τέχνης, μια ρηξικέλευθη δημιουργός ταινιών και περφόρμανς, μια διάσημη μουσικός αλλά πάνω από όλα πρόκειται για έναν μαχητικό πληθωρικό άνθρωπο που παλεύει για την παγκόσμια ειρήνη.
Αυτή η υπέροχη έκθεση ξεκινά με τη διερεύνηση του κομβικού ρόλου της σε πειραματικούς avant-garde κύκλους στη Νέα Υόρκη και το Τόκιο, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των «οδηγιών» της – δηλαδή γραπτών οδηγιών που ζητούν από τους αναγνώστες να φανταστούν, να βιώσουν, να φτιάξουν ή να ολοκληρώσουν το έργο της.
Μερικά από τα καλλιτεχνήματα υπάρχουν ως ένα μόνο ρήμα, όπως FLY ή TOUCH. Άλλες από τις δημιουργίες της ακροβατούν σε σύντομες φράσεις όπως το ‘Listen to a heartbeat’, (Ακούστε έναν καρδιακό παλμό) και το ‘Step in all the puddles in the city’, (Πατήστε σε όλες τις λακκούβες της πόλης) φτάνοντας μέχρι τις εργασίες της γεμάτες φαντασία όπως το ‘Painting to be Constructed in your Head’, (Ζωγραφική που θα κατασκευαστεί στο κεφάλι σας). Κάθε λέξη ή φράση στοχεύει να διεγείρει και να ξεκλειδώσει το μυαλό του θεατή-αναγνώστη.
Συναντάμε φωτογραφίες-ντοκουμέντα που δεν είχαν δει το φως της δημοσιότητας άλλη φορά και δείχνουν τους πρώτους «πίνακες με οδηγίες» της Ono στο στούντιο της σοφίτας της στη Νέα Υόρκη – όπου η ίδια και ο συνθέτης La Monte Young φιλοξένησαν πειραματικές συναυλίες και εκδηλώσεις – αλλά και από την πρώτη της ατομική έκθεση στην AG Gallery το 1961.
Η πρωτοποριακή αυτοδημοσιευμένη ανθολογία της Grapefruit, που συγκεντρώνει τις οδηγίες της που γράφτηκαν μεταξύ 1953 και 1964, εμφανίζεται για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το γκρέιπφρουτ είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο για την Όνο που σημειώνει, «Ονόμασα το πρώτο μου βιβλίο οδηγιών με το όνομα του φρούτου που αγάπησα. Το γκρέιπφρουτ είναι ένα υβρίδιο πορτοκαλιού και λεμονιού και για μένα αντιπροσώπευε την Ανατολή και τη Δύση, τις δύο κουλτούρες στη ζωή μου.»
Οι επισκέπτες σε αυτή την παρουσίαση, καλούνται να ακολουθήσουν και να ενεργοποιήσουν τις οδηγίες της Ono, κρύβοντας τους εαυτούς τους στο διαδραστικό έργο “Bag Piece”, 1964 – που πρωτοπαρουσιάστηκε από την Ono στο Κιότο, στην ίδια συναυλία στην οποία παρουσιάστηκε το εμβληματικό έργο της “Cut Piece”, 1964 – και φυσικά φέρνουμε μαζί τις σκιές στο “Shadow Piece”, 1963.
Η καρδιά της έκθεσης βρίσκεται στο κέντρο της παρουσίασης με τα ριζοσπαστικά έργα της Ono που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της πενταετούς παραμονής της στο Λονδίνο που ξεκίνησε το 1966. Εδώ καθώς βρέθηκε, ενσωματώθηκε σε ένα “αντιπολιτισμικό” δίκτυο καλλιτεχνών, μουσικών και συγγραφέων, συναντώντας και τον μελλοντικό της σύζυγο και μακροχρόνιο συνεργάτη της John Lennon όπως είπαμε.
Βασικές εγκαταστάσεις από τις επιδραστικές εκθέσεις της Ono στην Indica και τη Lisson Gallery περιλαμβάνουν, το εξαιρετικής έμπνευσης “Apple” 1966 και τη συγκλονιστική εγκατάσταση με τα μισά των οικιακών αντικειμένων “Half-A-Room”, 1967.
Η απαγορευμένη ταινία της Ono Film No. 4 (Bottoms) 1966-7, το οποίο δημιούργησε ως μια «αναφορά για ειρήνη», παρουσιάζεται μαζί με υλικό από την επιδραστική ομιλία της στο Συμπόσιο “Destruction In Art”, στο οποίο περιέγραψε τις θεμελιώδεις πτυχές της συμμετοχικής τέχνης της.
Μια τέχνη βασισμένη σε εκδηλώσεις, πράξεις και έργα που περνούν μεν μέσα από την καθημερινότητα, αλλά παρουσιάζονται ημιτελείς, και το κοινό, προσωπικά ο κάθε ένας θεατής πρέπει να το μεταμορφώσει καταλυτικά, δημιουργώντας μέσα στη σφαίρα της φαντασίας. Πραγματικά υπέροχη τοποθέτηση καθώς η σύλληψη και το πρωταρχικό δημιουργικό έργο του καλλιτέχνη, συνεχίζεται και ολοκληρώνεται από τον κάθε θεατή που συμμετέχει.
Οι επισκέπτες παράδειγμα, μπορούν να συμμετάσχουν στο “White Chess Set” – ένα παιχνίδι σκάκι που περιλαμβάνει μόνο λευκά πιόνια και έναν πίνακα με λευκά τετράγωνα, με την οδηγία «παίξε όσο μπορείς και θυμάσαι πού βρίσκονται όλα τα κομμάτια σου» – ένα έργο που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1966 και δείχνει την αντιπολεμική στάση της Ono.
Τα βασικά θέματα της εργασίας της επαναλαμβάνονται συχνά στο έργο της όλες αυτές τις 7 δεκαετίες που μας συναρπάζει με την δημιουργική φαντασία της. Μέγα παράδειγμα ο ουρανός ο οποίος εμφανίζεται επανειλημμένα ως μεταφορά για την ειρήνη, την ελευθερία και την χωρίς όρια και περιορισμούς ύπαρξη στον κόσμου μας. Ως παιδί όταν έφευγε από το Τόκιο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Όνο βρήκε παρηγοριά και καταφύγιο στη συνεχή παρουσία του ουρανού. Θυμάται: «Ακόμη και όταν όλα γκρεμίζονταν γύρω μου, ο ουρανός ήταν πάντα εκεί για μένα… Δεν μπορώ ποτέ να εγκαταλείψω τη ζωή όσο είναι εκεί ο ουρανός».
Ο ουρανός εμφανίζεται στο κομμάτι οδηγιών “Painting to See the Skies”, 1961, και στο συγκινητικό συμμετοχικό έργο “Helmets” (Pieces of Sky), που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2001, προσκαλώντας τους επισκέπτες να αφαιρούν το δικό τους παζλ-κομμάτι του ουρανού. Ο ουρανός προβάλλει στην εγκατάσταση του 1966 “SKY TV”, που μεταδίδει 24ωρη ζωντανή ροή του ουρανού ακριβώς πάνω από την πινακοθήκη Tate Modern.
Η εν λόγω εγκατάσταση έγινε σε μια εποχή που η Ono έζησε σε ένα διαμέρισμα χωρίς παράθυρα και ονειρεύτηκε να έχει τον ουρανό μέσα του.
Ναι είναι μια 24ωρη ζωντανή προβολή σε μεγάλη οθόνη του ουρανού σε κλειστό χώρο και είναι ένα από τα πρώτα έργα της που ενεργεί ως αιχμηρός σχολιασμός για την αντικατάσταση της φύσης από την τεχνολογία.
Η δέσμευσή της ως καλλιτέχνης στον φεμινισμό εμφανίζεται στην έκθεση, σε ταινίες όπως το “FLY”, 1970-1, στο οποίο μια μύγα περπατά πάνω από στο σώμα μιας γυμνής γυναίκας ενώ η φωνή της Ono “σχεδιάζει” το ταξίδι της, και το “Freedom”, 1970, όπου η Ono προσπαθεί αποτυχημένα να απελευθερωθεί από το σουτιέν της.
Σε μια ενότητα της έκθεσης αφιερωμένη στη μουσική της Ono, φεμινιστικοί κυριολεκτικά ύμνοι, όπως οι “Sisters O Sisters”, 1972, “Woman Power”, 1973 και “Rising”, 1995 ενθαρρύνουν τις γυναίκες να αγωνιστούν ώστε να οικοδομήσουν έναν νέο κόσμο, έχοντας θάρρος και οργή, πάντα βέβαια δίνει δύναμη σε έργα της, που καταγγέλλουν τη βία κατά των γυναικών.
Εδώ σε αυτόν τον χώρο της έκθεσης παρουσιάζονται μια επιλογή από εξώφυλλα άλμπουμ για δίσκους βινυλίου που κυκλοφόρησαν μεταξύ 1969 και 2018, μαζί με μια επιμελημένη λίστα αναπαραγωγής. Όπως όλα τα έργα της, η μουσική της Ono είναι ασυμβίβαστη και ειλικρινής. Εξερευνά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα καθώς και προσωπικές της εμπειρίες. Το άλμπουμ της του 1981, “Season of Glass”, που δημιουργήθηκε μετά τη δολοφονία του Lennon τον Δεκέμβριο του 1980, είναι μια βαθιά συναισθηματική και δημόσια απάντηση στο θάνατο του συζύγου της. Η Ono σχολιάζει, «αυτός ήταν ο λόγος που επιβίωσα, νομίζω – ήταν η μουσική που με έκανε να επιβιώσω»
Η Ono χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο την τέχνη της αλλά και την παγκόσμια πλατφόρμα μέσων ενημέρωσης και κοινωνικών δικτύων, για να υποστηρίξει την ειρήνη και τις ανθρωπιστικές εκστρατείες. Αυτές οι δράσεις ξεκίνησαν αρχικά συνεργαζόμενη με τον αείμνηστο σύζυγό της John Lennon. Το “Acorns for Peace”, 1969 έφερε την Ono και τον Lennon να στέλνουν βελανίδια σε παγκόσμιους ηγέτες, ενώ η εκστρατεία διαφημιστικών πλακάτ «WAR IS OVER!» (if you want it), 1969 χρησιμοποίησε τη γλώσσα της διαφήμισης για να διαδώσει ένα μήνυμα ειρήνης.
Η διάσημη ταινία “BED PEACE”, 1969 καταγράφει τη δεύτερη από τις διαβόητες εκδηλώσεις «bed-in» του ζευγαριού που διοργανώθηκαν στο Άμστερνταμ και το Μόντρεαλ, κατά τη διάρκεια των οποίων ξαπλωμένοι στο κρεββάτι τους.
Mίλησαν με τα μέσα ενημέρωσης του κόσμου για να προωθήσουν την παγκόσμια ειρήνη εν μέσω του πολέμου του Βιετνάμ. Το μήνυμά τους για μη βία αντηχούσε στο τραγούδι τους «Give Peace a Chance», το οποίο έγινε ύμνος του διεθνούς κινήματος για την ειρήνη.
Η Ono με το έργο της, επικρίνει βαθιά τη βία, πιστεύοντας ότι ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να θεραπεύεται αν αντιμετωπιστεί η βία. Μεγάλο μέρος της δουλειάς της είναι μια πρόσκληση να δεις τον κόσμο διαφορετικά, από μια άλλη οπτική. Αυτή η προσέγγιση περικλείεται σε ένα έργο όπως το “A HOLE” (in the centre of this room). Ένα τζάμι που πυροβολήθηκε από σφαίρα και γράφει: «Πήγαινε στην άλλη πλευρά του γυαλιού και δες μέσα από την τρύπα».
Η Tate Modern με την συμμετοχή του κοινού, εδώ σε αυτή την έκθεση, σκηνοθέτησε επίσης το πρόσφατο έργο της Ono “Add Color” (Refugee Boat), που ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2016. Η οδηγία της για αυτό το συλλογικό, συμμετοχικό έργο είναι: “Ακριβώς μπλε σαν τον ωκεανό. Σας προσκαλούμε να συνεισφέρετε τις ελπίδες και τις πεποιθήσεις σας σε μπλε και άσπρο”. Οι επισκέπτες καλούνται να προσθέσουν χρώμα στους λευκούς τοίχους της γκαλερί και σε ένα λευκό σκάφος ενώ στοχάζονται παρόντα ζητήματα κρίσης και εκτοπισμού. Πολλά μα πάρα πολλά τα γραπτά μηνύματα από τους επισκέπτες στην γκαλερί είναι αναφορές στον πόλεμο στην Γάζα και για ειρήνη και ελευθερία στην Παλαιστίνη.
Με αφορμή αυτό το έργο, ας σκεφτούμε, πως η Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες προβλέπει ότι, το 2024, ο αριθμός των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που έχουν εκτοπιστεί βίαια από τον τόπο και τις πατρίδες τους, θα αυξηθεί σε περισσότερα από 130 εκατομμύρια ψυχές.
Το έργο λοιπόν αυτό, περικλείει την πίστη της δημιουργού στην ανθρώπινη δράση και την κατανόησή της ότι όλοι μας «μοιραζόμαστε αυτόν τον κόσμο» και μοιραζόμαστε την ευθύνη μας για αυτόν.
Η έκθεση κορυφώνεται με μια νέα συγκλονιστική επανάληψη της συμμετοχικής εγκατάστασης της Ono με τίτλο “My Mommy Is Beautiful”, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2004, με έναν τοίχο μήκους 15 μέτρων από καμβάδες στον οποίο οι επισκέπτες μπορούν να επισυνάψουν φωτογραφίες της μητέρας τους και να μοιραστούν προσωπικά μηνύματα και σκέψεις για την πολύτιμη μητέρα τους.
Το έργο εξελίσσεται συνεχώς, κατά τη διάρκεια της έκθεσης ως ένας οικείος φόρος τιμής στις μητέρες, με την Ono να δηλώνει ότι όλη της η δουλειά «είναι μια μορφή ευχής».
Πριν βγούμε από την γκαλερί, εντυπωσιακά η έκθεση κλείνει με το “WHISPER” που ερμηνεύει η Ono στα ογδόντα της χρόνια σε μια τεράστια οθόνη. Τα δυνατά φωνητικά της επαναλαμβάνουν τις λέξεις ‘I wish … let me wish’ (Εύχομαι… επιτρέψτε μου να ευχηθώ). Για την Ono, η πιο σημαντική ευχή και επιθυμία μας είναι η ειρήνη.
Η έκθεση και το έργο της Ono, δεν περιορίζεται μόνο στις γκαλερί αλλά εκτείνεται επίσης σε όλο το κτίριο και το τοπίο της Tate Modern. Τα παράθυρα της γκαλερί με θέα στον ποταμό Τάμεση διαθέτουν την ισχυρή παρέμβαση του καλλιτέχνη, με το “PEACE is POWER”, που πρωτοεμφανίστηκε το 2017, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Ενώ τέλος το διαδραστικό έργο τέχνης “Wish Tree”, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1996, υποδέχεται και αποχαιρετά τους επισκέπτες στο φουαγιέ της έκθεσης, προσκαλώντας τους να συνεισφέρουν τις ατομικές ευχές για ειρήνη που αφού τις γράψουν, μπορούν να τις κρεμάσουν στα κλαδιά των δέντρων που ευθυτενή περιμένουν. Έτσι συμμετοχικά συμβάλουμε όλοι μας στη διεθνή προσπάθεια της Ono για την προώθηση της ειρήνης και της ευημερίας όλου του κόσμου.
Την περασμένη δεκαετία μάλιστα, έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 80.000 ευχές που έχουν αποσταλεί στο «Imagine Peace Tower» στην Ισλανδία, ένα υπαίθριο έργο της αφιερωμένο στην μνήμη του Lennon.
Ποπ είδωλο, μαχητική ακτιβίστρια και ασυμβίβαστη δημιουργός η ακαταμάχητη Γιόκο Ονο δεν σταματά να μας εκπλήσσει, αφού συνεχίζει και παραμένει μέχρι σήμερα δραστήρια περφόρμερ. Πράξεις, λέξεις, εικόνες, έννοιες και θέματα επαναλαμβάνονται στην πρακτική της και αντηχούν στο μυαλό, στην καρδιά και στην ψυχή μας καθώς περιδιαβαίνουμε και μας συνεπαίρνει όλη η έκθεση. Μια μικροκαμωμένη γυναίκα γεμάτη, πάθος και μεγάλα οράματα.
Mέσα από τους νεωτερισμούς, που ενσωματώνει αρμονικά και αβίαστα στα θεαματικά έργα της, παράγει σύγχρονη τέχνη που προκαλεί, κεντρίζει και υποδεικνύει στις πλατιές μάζες, την ελευθερία και την δίψα για ζωή
Ναι πρόκειται για μια εμπνευσμένη και ισχυρή προσωπικότητα που μέσα από όλες τις δημιουργίες της παραμένει πρωτοπόρα στον τομέα της εννοιολογικής τέχνης και αποκαλύπτει χωρίς αναστολές πως πάντα θα φέρνει την πνοή του νεωτερισμού στη σύγχρονη τέχνη, όσα χρόνια κι αν περάσουν.
-----------
** Πληροφορίες για την έκθεση «Yoko Ono: Music of the Mind», στην Tate Modern στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/yoko-ono
--------
** Photo: A. KATSIOULA
Comentários